Ռիմլանդը և «սահմանային զոնաներ»-ի մասին տեսությունը

Աշխարհաքաղաքական հետազոտությունների ողջ մեթոդոլոգիան, ըստ էության, հիմնված է գլոբալիստական դուալիզմի՝ ծովի և ցամաքի պայքարի գաղափարի վրա, պայքար, որը, սակայն, ուղղորդվում է դեպի ավելի լոկալ բնույթի բախումներ: Յուրաքանչյուր իրադարձության անալիզի համար սկզբունքային հիմնարար է հենց այս՝ դուալիստական մոդելը:

Աշխարհաքաղաքական զոնաների մեջ իր առանձնահատուկ տեղն ու դերն ունի Ռիմլանդը կամ սահմանային զոնան: Առաջին հայացքից սա թալասոկրատական տարածք է, սակայն այն իր մեջ ունի նաև թելուրոկրատական բավական ազդեցիկ էլեմենտներ: Սա առավել բարդ ու հակասական տարածաշրջան է, ուր, ըստ էության, առկա են թե՛ ծովը և թե՛ ցամաքը: Ծովի ազդեցությամբ պայմանավորված՝ տեղի է ունենում այս զոնայի դինամիկ զարգացումը, իսկ ցամաքայինի ազդեցությունը հաղորդում է կայսերականության, հասարակական փոխհարաբերություններում բրգաձև կառուցվածքի էլեմենտներ: Սակայն, Ռիմլանդը, ըստ էության, այս երկու աշխարհաքաղաքական միավորների պարզ միակցում չէ, այսինքն՝ նա միայն սինթեզային ռեգիոն չէ: Այն ունի նաև իր ինքնուրույն սկիզբը և, իր հերթին ևս, հենց ինքը ազդեցություն է ունենում թե՛ թելուրոկրատիայի և թե՛ թալասոկրատիայի վրա: Ըստ էության, սա ոչ թե պատմության օբյեկտ է, այլ ակտիվ սուբյեկտ: Դրան զուգահեռ՝ Ռիմլանդը չունի միասնական ընկալում թելուրոկրատիայի և թալասոկրատիայի կողմից: Եթե թալասոկրատիայի համար Ռիմլանդը  շերտ է, որը բաժանում է ծովը՝ ցամաքից, ապա թելուրոկրատիայի համար դա եզրագիծ է, սահման, ծայրակետ, որից անդին տեղի ունեցող գործընթացները հաճախ թելուրոկրատական համակարգերին չեն էլ հետաքրքրում, և Ռիմլանդը դիտարկվում է որպես սահման:

Ցամաքային գիտակցությանը բնորոշ է ծովը դիտարկել որպես իր աշխարհի վերջ: Այսինքն՝ մոտեցումները Ռիմլանդի նկատմամբ երկու կողմից էլ տարբերակված են: Ընդ որում՝ Ռիմլանդը, որը բավական մեծ ձգվածություն ունի՝ Ջիբրալթարից մինչև Խաղաղ օվկիանոս, աշխարհաքաղաքական տրամաբանության տեսանկյունից բաղկացած է միմյանցից բավականաչափ տարբերվող հատվածներից: Այսպես. Ռիմլանդի տարբեր հատվածներում մոտեցումը ցամաքային քաղաքակրթության նկատմամբ խիստ տարբեր է: Տարբեր են դրանց ընկալումները: Այսպես՝ միջերկրածովյան ավազանը ավելի շատ ընկալվում է որպես շերտ՝ ի հակադրություն, օրինակ, Հնդկաստանի ծովափնյա շրջանների, որտեղ կապը ցամաքի հետ շատ ավելի սերտ է: Ընդ որում՝ եթե Ռիմլանդը դիտարկվում է որպես հիմնական միջանկյալ շերտ, այնուամենայնիվ, պետք է նշել, որ ավելի տեղային, լոկալ բնույթի միջանկյալ զոնաներ հանդիպում են նաև պատմության ընթացքում ևս, մասնավորապես՝ որպես այդպիսին կարելի է դիտարկել նաև Առաջին և Երկրորդ աշխարհամարտերի միջակայքում ձևավորված, այսպես կոչված, «սանիտարական կարդոնի» գաղափարը (որը ծագեց1918 թ. հետո արևելաեվրոպական երկրներից), որն, ըստ էության, միջանկյալ զոնա էր հանդիսանում մի կողմից՝ թալասոկրատական Արևմուտքի, ուր գերիշխող էր Բրիտանիան, և հստակ թելուրոկրատական Խորհրդային պետության միջև: Այդպիսի յուրատեսակ սանիտարական կարդոնի դերակատարում էին ստանձնել արևելաեվրոպական երկրներ Չեխոսլովակիան, Լեհաստանը, մերձբալթյան երկրները և այդպես շարունակ: Եթե Արևմուտքի համար այս երկրները շերտի դերակատարում ունեին, ապա ցամաքային երկու պետությունների համար (Գերմանիա և ԽՍՀՄ) սրանք գրավման օբյեկտ էին հանդիսանում՝ ձգտելով այդպիսով դրանք դարձնել սահման՝ իրենց և մյուս աշխարհի միջև: 1930-ական թթ. կնքված համաձայնագրերը (օր.՝ Մոլոտով-Ռիբենտրոպ պակտը) կարելի է դիտարկել հենց այս տեսանկյունից: Ընդ որում՝ տարբեր են նաև թալասոկրատական ու թելուրոկրատական պետությունների մոտեցումները զավթած տարածքի նկատմամբ: Օրինակ՝ Բրիտանիան, զավթելով տարածքներ աշխարհի տարբեր անկյուններում, այնուամենայնիվ, դիտարկում էր դա որպես ժամանակավոր երևույթ՝ ձգտելով հնարավորինս շատ մարդկային, տնտեսական ռեսուրսներ քամել այդ նորանվաճ տարածքներից: Ի հակադրություն դրա՝ ցամաքային երկու պետությունները՝ Գերմանիան և, առավել ևս, Ռուսաստանը, զավթելով տարածքը, այն դիտարկում էին որպես իրենց բացարձակ սեփականություն՝ աստիճանաբար յուրացնելով նաև դրա նկատմամբ իրավունքը՝ որպես հայրենիքի իրավունք: Առաջին ամենացայտուն օրինակը այդ առումով հենց Ռուսստանն էր, որը որ, ըստ էության, վարելով նույն գաղութային քաղաքականությունը, ինչ որ եվրոպական երկրները, նվաճած տարածքները համարում էր իր հայրենիքի մի մասը:

Աշխարհաքաղաքական օրենքները այսօր չափազանց կիրառելի են այնպիսի դիսցիպլինների պլանավորման, ուսումնասիրման համար , ինչպիսիք են պատմությունը՝ իր ճյուղերով, ռազմագիտությունը, սոցիոլոգիան, քաղաքագիտությունը, նույնիսկ՝ կրոնի պատմությունը: Այսինքն՝ հումանիտար բլոկի դիսցիպլինները աշխարհաքաղաքական օրենքներով կարող են ուսումնասիրման ենթարկվել: Սակայն, աշխարհաքաղականությունը կապված է նաև տնտեսագիտության հետ, այնքանով նույնիսկ, որ որոշ տեսաբաններ առաջարկում են ձևավորել նոր գիտություն՝ աշխարհատնտեսագիտություն: Համենայն դեպս, այսօր ավելի ու ավելի աշխարհաքաղաքականության դիսցիպլինի մեջ նկատելիորեն ավելանում է տնտեսագիտական մտքի ազդեցությունը:

Ընդհանրացնելով, սակայն, պետք է նշել, որ աշխարհաքաղաքականությունը, ընդհանուր առմամբ, ապագայի գիտություն է, և այժմ արդեն ու մոտակա ժամանակներում ուշադրությունը դրա նկատմամբ, անշուշտ, ավելի մեծ է լինելու՝ ընդգրկելով, ամենայն հավանանակությամբ, ողջ բուհական համակարգը:

Այսօր բավական նկատելի է նաև աշխարհաքաղաքականության դերակատարման նշանակությունը սոցիալական ոլորտում, երբ ինֆորմացիան ավելի պարզ ու մատչելի է դառնում հասարակ մարդու համար, իսկ աշխարհաքաղաքական թեկուզև պրիմիտիվ գիտելիքները օգնում են մարդուն իրենց ստացած ինֆորմացիան դասակարգել, խմբավորել աշխարհաքաղաքական տերմիններով, սանդղակային տեսքով: Օրինակ՝ լուրը ՆԱՏՕ-ի՝ դեպի Արևելք առաջխաղացման մասին,անմիջապես քիչ թե շատ տեղյակ մարդու մոտ ասոցացվում է թալասոկրատական առաջխաղացման հետ: Նույն իրանա-իրաքյան պատերազմը (1991 թ.) ասոցացվում էր որպես պայքար թելուրոկրատական տերության և թալասոկրատական առևտրապետության միջև, որտեղ մեկի համար՝ Իրաքի համար, Քուվեյթի գրավումը իր սահմանները ամուր դարձնելու նպատակ ուներ: